Nhân dân cho rằng uống thảo quyết minh vào mắt sẽ sáng ra, do đó đặt tên là quyết minh (sáng mắt), đồng thời sử dụng để chữa các chứng bệnh về mắt.

Thảo quyết minh còn có tên gọi là quyết minh, hạt muồng, đậu ma, giả lục đậu, giả hoa sinh, lạc giời. Tên khoa học Cassia tora L. Thuộc họ Vang Caesalpiniaceae. Bộ phận dùng của thảo quyết minh (Semen Cassiae) là hạt phơi hay sấy khô của cây thảo quyết minh.

Theo các nghiên cứu về tác dụng dược lý lâm sàng, trong hạt thảo quyết minh có antraglucozit. Khi thủy phân sẽ cho emodin và glucoza. Ngoài ra, còn có rein, crysophanola. Những chất khác có trong thảo quyết minh gồm có chất nhầy, protid, chất béo và sắc tố.

Do có chứa hoạt chất antraglucozit, thảo quyết minh có tác dụng làm tăng nhu động, tăng co bóp ruột, nhờ đó làm tăng cường tiêu hóa, đại tiện dễ dàng. Ngoài ra, dược liệu này còn có tác dụng diệt khuẩn, dùng trong điều trị bệnh hắc lào, nấm ngoài da như chàm trẻ em.

Cây thảo quyết minh.

Theo các tài liệu y học cổ, thảo quyết minh là dược liệu có vị mặn, tính bình, quy vào hai kinh can và thận. Tác dụng dược liệu là thanh can, ích thận, khu phong, sáng mắt, nhuận tràng, thông tiện.

Dược liệu chủ trị trong các bệnh về mắt như viêm màng kết mạc cấp, viêm võng mạc, quáng gà, thong manh (mắt nhìn không rõ), mắt đỏ, chảy nước mắt… Qua nghiên cứu người ta dùng thảo quyết minh làm thuốc điều trị chứng tăng huyết áp, nhức đầu, hoa mắt, mất ngủ.

Thảo quyết minh cũng là thuốc có tác dụng thanh nhiệt, lợi tiểu và thông tiện, nhuận tràng. Uống thảo quyết minh giúp đại tiện dễ dàng mà không đau bụng, phân mềm không lỏng. Lá có thể dùng thay vị phan tả diệp.

Vị thuốc thảo quyết minh chữa các bệnh về mắt.

2. Bài thuốc chữa bệnh mắt có thảo quyết minh

BSNT. Hương Trà – Khoa Y học cổ truyền Trường Đại học Y Hà Nội giới thiệu một số bài thuốc chữa bệnh mắt có thảo quyết minh như sau:

- Chữa đau mắt, tăng huyết áp: Thảo quyết minh 15g, long đờm thảo 3g, hoàng bá 5g, nước 300ml.

Cách dùng: Sắc còn 150ml. Chia 3 lần uống trong ngày. Uống khi thuốc còn ấm.

- Chữa mắt mờ, cộm mắt: Thảo quyết minh (sao thơm) 10g, câu kỷ tử 10g, cốc tinh thảo 10g, bạch cúc hoa 10g, nữ trinh tử 10g, quả hòe chín (khô) 10g, sa tật lê 10g, sinh địa 12g.

Cách dùng: Sắc nước uống hằng ngày, đến khi mắt sáng thì thôi dùng thuốc.

Long đờm thảo kết hợp với thảo quyết minh và hoàng bá chữa đau mắt.

- Chữa viêm màng tiếp hợp cấp (mắt sưng đau, đỏ, chảy nước mắt nhiều): Thảo quyết minh 16g; thạch quyết minh, cúc hoa, hoàng cầm, mạn kinh tử, mộc tằng, bạch thược mỗi vị 12g; thạch cao 20g, xuyên khung 6g.

Cách dùng: Mang các vị thuốc sắc thành thuốc uống, mỗi ngày 1 thang. Chia 2-3 lần. Uống khi thuốc còn ấm.

- Chữa trị mắt đỏ, đau đầu do phong nhiệt: Thảo quyết minh (sao vàng) 12g; phòng phong, hoàng liên mỗi vị 8g; thăng ma, cam thảo mỗi vị 4g; tế tân 2g; sài hồ, cúc hoa, đạm trúc điệp mỗi vị 12g.

Cách dùng: Sắc uống. Mỗi ngày 1 thang. Chia 2-3 lần. Uống khi thuốc còn ấm.

- Điều trị cườm mắt, giảm thị lực do can thận bất túc và quáng gà: Thảo quyết minh, câu kỷ tử mỗi vị 12g; gan lợn 100 - 150g.

Cách dùng: Nấu chín các nguyên liệu, dùng ăn.

Hoặc thảo quyết minh, nữ trinh tử, cốc tinh thảo, cúc hoa, sa tật lê, câu kỷ tử mỗi vị 12g; sinh địa 16g. Đem sắc thuốc uống. Mỗi ngày 1 thang. Chia 2-3 lần. Uống khi thuốc còn ấm.

Kỷ tử kết hợp với thảo quyết minh... chữa bệnh về mắt.

3. Lưu ý khi sử dụng thảo quyết minh